home
informatie
lezingen en workshops

contact

 
   
   
 
 
 
 
sitemap
 
over mijn werk
 
essays en journalistiek
 
Kunstenaar in de adviesrol  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

De samenleving als organisme

Onze samenleving kun je zien als een organisme, dat wij vormgeven vanuit de manier waarop we zelf als organisme in elkaar zitten. De fenemologie laat zien dat elk organisme in zich een basale structuur van driegeleding of drieëenheid heeft. Onze westerse cultuur is echter geëmancipeerd van de natuur, zonder dat wij de natuur (of onszelf, als deel daarvan) echt goed kennen. Door onszelf daarin bij te spijkeren kunnen we leren hoe je grotere maatschappelijke processen de goede kant op stuurt.

Zowel plant, dier als mens vormen in zichzelf een drie-eenheid: een boven- en onderpool, waartussen een midden zichzelf steeds opnieuw kan vormgeven, via allerlei metamorfosen in de tijd. Bij zowel dier als mens zie je die polen als een kop- of zenuwzintuigstelsel (bovenpool), een bewegings- en spijsverteringsapparaat (onderpool) met daartussenin een romp met organen die ritmisch allerlei kringlopen in stand houden (bloed, lymfe etc).
Het verschil tussen mens en dier is met name, dat het menselijk lichaam in alles gericht is op individualiseren. De embryonale ontwikkeling van mens en dier begint hetzelfde en ontplooit zich volgens een universeel grondplan. Elk dier verlaat op enig moment dit plan om te specialiseren - om een kip, vis of koe te worden. Mensen echter verlaten dit grondplan niet en worden geboren met een extra ontwikkelingspotentiaal dat ze gedurende jaren van opvoeding en onderwijs gebruiken om zichzelf mee vorm te geven. Eenmaal zelfstandig, wil een individu om zich heen zich terugzien hoe hij zelf in elkaar zit.

De boven- midden en onderpool vind je in de samenleving terug als geestesleven, sociaal leven en economisch leven. Geestesleven gaat over de individuele ontwikkeling van elke burger. Het sociale- en rechtsleven gaat over de menselijke verhoudingen onderling, Economisch leven gaat erover hoe wij in elkaars behoeften voorzien.

Individuele ontwikkeling gedijt op vrijheid

Onderlinge verhoudingen (rechtsleven, sociaal leven) gedijen op gelijkheid.

Economie gedijt op broederschap: samenwerking, arbeidsdeling, herverdeling van rijkdom.

Prof. Arnold Cornelis heeft deze driegeleding waargenomen en omschreven in 'de logica van het gevoel' (1985). Rudolf Steiner presenteerde zijn ideeën over 'driegeleding van het sociale organisme' al in 1917, in 'kernpunten van het sociale vraagstuk'. Cornelis' werk geeft, waarschijnlijk onwillekeurig, een belangrijke nieuwe ingang in dit gedachtengoed.

Net als in het menselijk lichaam, zijn de drie verschillende 'systemen' op elk moment en elke plek nauw verbonden met elkaar. Bij het oplossen van problemen helpt het echter enorm om de verschillende lagen in de situatie te bekijken, en te zien waar het probleem zit. Want elke laag vraagt om een ander soort gesprek - elke laag heeft z'n eigen onuitgesproken voorwaarden waarbinnen gesprek of interactie plaatsvindt. Ook belangrijk is, ervoor te zorgen dat lagen elk hun eigen domein houden en zich niet ontwikkelen ten koste van de andere sferen.

Van drie- naar vijfgeleding

Tussen de driegeleding van ozne samenleving als geheel, en de driegeleding van onze cultuur of mensenwereld, zit een kloof. Ons geestesleven en dat van de mensheid valt niet vanzelf samen. Een belangrijk deel van de geestelijke wereld is voor ons onkenbaar of ongezien, en een belangrijk deel van de (aardse) werkelijkheid als zodanig ook. Daarom is het zinvol om binnen het geheel van de driegeleding te differentiëren. 'Geestesleven' valt uiteen in een bewust en een onbewust deel, net als het economische leven.

'Hemel'

Te verwezenlijken maar nog ongekend potentieel. Zingeving

Cultuur

Collectieve beeldvorming, kennis en geheugen. Kennisvinding, onderzoek

Sociaal leven

Onderlinge verhoudingen (rechtsleven, sociaal leven). Gebied van sociale vernieuwing.

Economie

Het werkleven, de uitvoering. Productie, handel, regelgeving. Gebied waarin onze Moraliteit zich toont.

'Aarde'

Hier toont zich de geworden staat van je product, bedrijf of organisatie. Streven naar schoonheid (zowel letterlijk als overdrachtelijk) zet aan tot vooruitgang. Schoonheid is nauw verbonden met 'identiteit'.

Ook hier geldt: elk van deze lagen vraagt om een eigen gesprek. Meer hierover op deze pagina